جزوه کامل قانون مالیات مستقیم

این قانون شامل مقررات مربوط به مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی، مالیات بر نقل و انتقالات املاک و مالیات بر ارث می باشد.

در این قانون اصطلاحات زیر دارای تعاریف ذیل می باشد:

الف) شخص: منظور اشخاص حقیقی و حقوقی است.
ب) شخص حقیقی: اتباع ایرانی و خارجی که در ایران اقامت دارند یا درآمد کسبی از ایران داشته باشند.
ج) شخص حقوقی: شرکت ها، موسسات، انجمن ها و سایر اشخاص حقوقی که به موجب قوانین ایران تشکیل شده اند.
د) درآمد: مجموع وجوه نقد و غیرنقدی که شخص در سال مالیاتی از منابع مختلف به دست آورده است.

سال مالیاتی برای اشخاص حقیقی از اول فروردین تا آخر اسفند سال شمسی است. برای اشخاص حقوقی می تواند با سال شمسی مطابقت داشته باشد یا دوازده ماه متوالی دیگر باشد که باید هنگام شروع فعالیت اعلام شود.

اشخاص حقیقی مقیم ایران نسبت به تمام درآمدهای خود اعم از داخلی و خارجی مشمول مالیات می باشند. اشخاص حقیقی غیرمقیم تنها نسبت به درآمدهای حاصل از منابع ایرانی مشمول مالیات هستند.

درآمدهای ذیل از پرداخت مالیات معاف می باشند:

الف) درآمد سالانه تا مبلغ معافیت مالیاتی که هر ساله تعیین می شود
ب) مستمری بازنشستگی و از کارافتادگی
ج) غرامت دریافتی بابت خسارات جانی
د) جوایز ادبی، هنری و علمی تایید شده
ه) درآمد حاصل از فروش مسکن شخصی تا سقف تعیین شده

از درآمد مشمول مالیات، کسورات ذیل قابل کسر می باشد:

الف) حق بیمه تامین اجتماعی
ب) کمک به صندوق های بازنشستگی
ج) حق بیمه عمر و درمان
د) کمک های خیریه تا سقف تعیین شده
ه) هزینه های تحصیل فرزندان تا سقف مقرر

نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به صورت پلکانی اعمال می شود:

- تا 300 میلیون ریال: 0 درصد
- 300 میلیون تا 750 میلیون ریال: 10 درصد
- 750 میلیون تا 1.5 میلیارد ریال: 15 درصد
- 1.5 میلیارد تا 3 میلیارد ریال: 20 درصد
- بالای 3 میلیارد ریال: 25 درصد

اشخاص حقوقی مقیم ایران نسبت به تمام درآمدهای خود مشمول مالیات می باشند. درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی عبارت است از سود خالص حاصل از فعالیت آنها پس از کسر هزینه های مجاز.

نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی به شرح زیر است:

- شرکت های سهامی: 25 درصد
- سایر اشخاص حقوقی: 20 درصد
- موسسات غیرانتفاعی: 0 درصد (در صورت رعایت شرایط)
- شرکت های دانش بنیان: 10 درصد

هزینه هایی که به منظور کسب درآمد انجام شده باشد و مستند باشد، قابل کسر از درآمد خواهد بود. شامل:

الف) هزینه های عملیاتی
ب) استهلاک دارایی ها
ج) حقوق و دستمزد کارکنان
د) بیمه و مالیات
ه) هزینه های تحقیق و توسعه

هزینه های ذیل قابل کسر از درآمد نمی باشد:

الف) مالیات بر درآمد
ب) جرائم و خسارات قانونی
ج) هزینه های شخصی
د) ذخایر و تخصیص ها بدون مجوز
ه) هدایا و تشریفات بیش از حد مجاز

نقل و انتقال املاک از قبیل زمین، ساختمان، آپارتمان و سایر بناها مشمول پرداخت مالیات نقل و انتقال می باشد. این مالیات در زمان انتقال سند از فروشنده دریافت می شود.

نرخ مالیات نقل و انتقال املاک 0.5 درصد از ارزش معامله یا ارزش تشخیصی (هر کدام بیشتر باشد) می باشد. برای املاک واقع در حریم شهرها نرخ 1 درصد اعمال می شود.

موارد ذیل از پرداخت مالیات نقل و انتقال معاف می باشند:

الف) نقل و انتقال بین زوجین
ب) انتقال به فرزندان
ج) انتقال املاک موقوفه
د) انتقال املاک دولتی
ه) تبادل املاک با ارزش مساوی

مسئولیت پرداخت مالیات نقل و انتقال بر عهده فروشنده است. در صورت عدم پرداخت، دفتر اسناد رسمی مجاز به انتقال سند نمی باشد. خریدار می تواند مبلغ مالیات را از قیمت معامله کسر نماید.

ارث، هبه و انتقالات مشابه مشمول مالیات می باشد. مالیات بر اساس ارزش کل اموال منتقله و درجه قرابت وارث محاسبه می شود. اموال شامل املاک، وجوه نقد، اوراق بهادار و سایر دارایی ها می باشد.

نرخ مالیات بر ارث بر اساس درجه قرابت و میزان ارث به شرح زیر است:

- همسر و فرزندان: 0 تا 15 درصد (بر اساس مبلغ)
- والدین و خواهر و برادر: 5 تا 20 درصد
- سایر بستگان: 10 تا 30 درصد
- غیر بستگان: 15 تا 40 درصد

معافیت های ذیل در مالیات بر ارث اعمال می شود:

الف) تا 500 میلیون ریال برای همسر
ب) تا 300 میلیون ریال برای هر فرزند
ج) تا 200 میلیون ریال برای والدین
د) اموال موقوفه
ه) وجوه صندوق های بازنشستگی

شهرداری ها مجاز به اخذ عوارض ذیل می باشند:

الف) عوارض نوسازی
ب) عوارض تابلو و آگهی
ج) عوارض ساختمان
د) عوارض کسب
ه) عوارض خودروها

عوارض نوسازی معادل یک درصد ارزش تشخیصی املاک ساختمان دار واقع در محدوده شهر می باشد. این عوارض سالانه محاسبه و از مالکین دریافت می شود. مبنای محاسبه ارزش تشخیصی ملک در ابتدای سال است.

اصناف و کسبه مشمول پرداخت عوارض کسب می باشند. نرخ عوارض بر اساس نوع شغل، مساحت محل کسب و موقعیت آن تعیین می شود. عوارض باید تا پایان خردادماه هر سال پرداخت شود.

اشخاص مشمول مالیات موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی تا پایان تیرماه سال بعد از سال مالیاتی می باشند. اظهارنامه باید شامل تمام درآمدها، معافیت ها و کسورات قانونی باشد و با مستندات لازم همراه شود.

اداره امور مالیاتی موظف است اظهارنامه های دریافتی را بررسی نماید. در صورت عدم تطبیق اطلاعات یا مشاهده تخلف، می تواند درخواست توضیح، ارائه مستندات اضافی یا تشکیل پرونده تشخیص نماید.

پس از بررسی اظهارنامه و رسیدگی به ایرادات، مالیات قطعی تشخیص داده می شود. تشخیص قطعی حداکثر تا پایان سال دوم پس از سال مالیاتی صادر می شود. در صورت عدم صدور تشخیص، اظهارنامه قطعی محسوب می شود.

در صورت عدم ارائه اظهارنامه یا عدم همکاری مودی، اداره مالیاتی می تواند بر اساس شواهد و قرائن موجود، مالیات را به صورت تعیینی تشخیص دهد. این تشخیص پس از ابلاغ به مودی قابل اجرا است.

مالیات تشخیص داده شده باید تا مهلت تعیین شده پرداخت شود. پرداخت از طریق بانک ها، خزانه داری یا سایر مراجع مجاز امکان پذیر است. در صورت درخواست مودی، امکان پرداخت به اقساط وجود دارد.

در صورت عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر، جریمه تاخیر معادل 2 درصد در ماه از مبلغ بدهی محاسبه می شود. حداکثر جریمه تاخیر نمی تواند از اصل بدهی بیشتر شود.

در صورت عدم پرداخت مالیات، اداره مالیاتی می تواند نسبت به اجرای احکام از طریق بستن حساب های بانکی، توقیف اموال یا منع خروج از کشور اقدام نماید. اجرای احکام با رعایت ضوابط قانونی انجام می شود.

در موارد خاص و با تشخیص اداره مالیاتی، امکان پرداخت مالیات به صورت اقساط وجود دارد. تعداد اقساط حداکثر 12 قسط بوده و مودی باید تضمین کافی ارائه دهد. در صورت تاخیر در پرداخت هر قسط، کل بدهی مطالبه می شود.

مودیان مالیاتی در صورت اعتراض به تشخیص صادره، حق تجدید نظر خواهی دارند. درخواست تجدید نظر باید حداکثر تا 30 روز پس از ابلاغ تشخیص به همراه دلایل و مستندات تسلیم اداره مالیاتی شود.

کمیسیون تجدید نظر متشکل از نماینده اداره مالیاتی، نماینده اتاق بازرگانی یا اصناف و یک نفر کارشناس می باشد. کمیسیون موظف است ظرف 60 روز نسبت به درخواست تجدید نظر رسیدگی و تصمیم گیری نماید.

در صورت عدم قبول اعتراض در کمیسیون تجدید نظر، مودی می تواند ظرف 30 روز به دیوان عدالت اداری شکایت نماید. رای دیوان عدالت اداری نهایی بوده و قابل اجرا است.

تا زمان رسیدگی نهایی به اعتراض، در صورت ارائه تضمین کافی توسط مودی، اجرای احکام متوقف می شود. میزان تضمین معادل 50 درصد مبلغ مورد اعتراض یا تمام مبلغ در صورت درخواست مودی خواهد بود.

فرار مالیاتی شامل عدم ارائه اظهارنامه، ارائه اطلاعات نادرست، مخفی کردن درآمد یا هر گونه اقدام برای کاهش غیرقانونی مالیات می باشد. مجازات فرار مالیاتی جزای نقدی معادل یک تا پنج برابر مالیات فرار شده است.

مودیانی که تا آخر شهریورماه اظهارنامه خود را ارائه ندهند، علاوه بر تشخیص تعیینی مالیات، مشمول جزای نقدی معادل 10 درصد مالیات تشخیص داده شده خواهند بود. این جزا حداقل 500 هزار ریال می باشد.

مودیانی که در فرآیند بررسی اظهارنامه همکاری نکنند، از ارائه مستندات امتناع ورزند یا مانع از انجام بازرسی شوند، مشمول جزای نقدی تا 5 میلیون ریال خواهند بود. در صورت تکرار، مبلغ جزا دو برابر می شود.

ارائه اسناد جعلی یا تقلبی به منظور کاهش مالیات، علاوه بر مجازات های قانون مجازات اسلامی، مشمول جزای نقدی معادل پنج برابر مالیات کم شده می باشد. در این مورد تشخیص به صورت تعیینی صادر می شود.

کلیه کارکنان ادارات مالیاتی موظف به حفظ اسرار مالیاتی مودیان می باشند. افشای اطلاعات مالیاتی مگر در موارد مجاز قانونی، موجب مسئولیت کیفری و انتظامی خواهد بود. اطلاعات مالیاتی تنها در موارد خاص قانونی قابل ارائه است.

مطالبات مالیاتی پس از گذشت 20 سال از تاریخ قطعیت تحت مرور زمان قرار می گیرد. در موارد فرار مالیاتی، مدت مرور زمان 30 سال است. توقف یا قطع مرور زمان طبق ضوابط قانون مدنی اعمال می شود.

در موارد خاص مانند بلایای طبیعی، شرایط اقتصادی سخت یا مصلحت های کلی کشور، شورای اقتصاد می تواند نسبت به بخشودگی کل یا قسمتی از جرائم و دیرکرد مالیاتی تصمیم گیری نماید. بخشودگی اصل مالیات نیاز به تصویب مجلس دارد.

بازرسان مالیاتی مجاز به بررسی دفاتر، اسناد و مدارک مودیان در محل کسب یا اقامت آنها می باشند. بازرسی باید با حکم مکتوب و در ساعات اداری انجام شود. مودیان موظف به همکاری و ارائه اطلاعات مورد نیاز هستند.

اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی دارای درآمد تجاری موظف به نگهداری دفاتر معین و قانونی می باشند. دفاتر باید حداقل 10 سال نگهداری شود. عدم نگهداری یا ارائه دفاتر ناقص موجب جریمه نقدی خواهد بود.

برای محاسبه مالیات درآمدهای ارزی، نرخ ارز مبنا نرخ اعلامی بانک مرکزی در آخرین روز کاری سال مالیاتی است. در مورد معاملات روزانه، نرخ روز معامله ملاک عمل خواهد بود.

وزیر امور اقتصادی و دارایی مجاز است با تصویب شورای اقتصاد، آیین نامه های اجرایی لازم برای اجرای این قانون را تصویب نماید. همچنین می تواند در حدود قانون، دستورالعمل های فنی مورد نیاز را ابلاغ کند.

با تصویب این قانون، قوانین مغایر لغو می شود. در موارد عدم تصریح در این قانون، قوانین عمومی کشور قابل اعمال است. در صورت تعارض بین مقررات، احکام جدیدتر مقدم خواهد بود.